Yapay zekâ metinlerinin kullanımı
Yapay zekâ hayatımızın her alanına nüfuz ediyor. Hatta yalnızca etkisini göstermekle kalmayıp, kimi zaman hayatımızı adeta istila ediyor. Öyle ki bazı kurumların çağrı merkezlerinde bir insan muhataba ulaşmak için uzun uğraşlar vermek gerekebiliyor.
Yapay zekânın bu denli yaygınlaştığı ortamda, yöneticiler de yapay zekâdan daha fazla yararlanmak istiyorlar. Bu eğilim özellikle iletişim alanında dikkat çekiyor. İnsan yazısını taklit etme becerisi geliştikçe, yapay zekâ iletişim metinlerinde ve raporlarda daha çok kullanılmaya başlanıyor.
Ancak bu noktada önemli bir soru ortaya çıkıyor: İnsanlar, yapay zekâ tarafından yazılmış metinlere ne kadar güveniyor?
Yapay zekâ metinlerine güven ve ayırt etme yetisi
İnsanlar, çoğu zaman yapay zekâ tarafından yazılmış metinleri fark edebiliyor. Eğitimli ve dikkatli okuyucular (iletişim uzmanları, yazarlar, deneyimli çalışanlar) bu metinleri %60-80 oranında ayırt edebiliyor. Gündelik okuyucular ise genellikle şüpheleniyor ama kesin karar veremiyor.
Özellikle içtenlik ve duygusallık gerektiren konularda (teşekkür, özür, kriz anı, motivasyon gibi) yapay zekâ metinleri daha kolaylıkla sırıtıyor, doğallıktan uzaklaşıyor.
Harvard Business School’dan bir grup araştırmacının yürüttüğü çalışmaya göre, çalışanlar yapay zekâ tarafından yazılmış mesajları %59 doğruluk oranıyla tanıyabiliyor.
İlginç olan şu: Eğer bir metnin yapay zekâ tarafından yazıldığı düşünülürse, bu metin aslında bir insandan geliyor bile olsa, daha az faydalı bulunuyor. Öte yandan, yapay zekâ tarafından oluşturulmuş bir metin yöneticiye ait sanıldığında, daha değerli ve etkili algılanıyor (1).
Bu da gösteriyor ki; mesajın içeriği kadar, kaynağına dair algı da önemlidir. Ancak teknik veya prosedürel metinlerde (istatistiki bilgiler, kullanım kılavuzları, sistem güncellemeleri gibi) yapay zekâ metinleri daha az önyargıyla karşılanıyor.
Yapay zekânın sağladığı faydalar
Yapay zekâ destekli metin kullanımının yöneticilere sunduğu bazı avantajlar şunlardır:
Zaman ve verimlilik kazancı: Rutin duyurular, teşekkür veya bilgilendirme mesajları hızla üretilebilir.
Büyük verilerin özetlenmesi: Çok sayıda verinin bulunduğu konularda tüm verilerin ayrıntılı olarak ve tek tek analizi mümkün olmadığından yapay zekâ özet sunabilir.
İfade netliği: Düşünceleri düzenli ve açık biçimde aktarmada yardımcı olur, yazım hatalarını azaltır.
Tarafsızlık: Özellikle hassas konularda daha ölçülü ve nötr bir dil kullanılmasını sağlar.
Yenilikçilik ve ilham: Beklenmedik ifade biçimleri veya yapılandırmalar önererek yeni bakış açıları sunabilir.
Muhtemel sakıncalar
Yapay zekâ metinlerinin kullanımında şu risklere dikkat edilmelidir:
Kişisellik eksikliği: Metinler zamanla benzeşir, kişisel üslup kaybolur, iletişim anonimleşir.
Samimiyet ve duygu yoksunluğu: Özellikle kriz ya da takdir gibi duygu gerektiren durumlarda yapaylık hissi doğurabilir.
Güven sorunu: Çalışanlar, yöneticinin kendi kelimeleri yerine hazır metinler kullandığını fark ederse bu durum ilgisizlik, mesafe ve değersizlik duygusuna yol açabilir.
Kültürel uyumsuzluk: Kuruma veya ekibe özel nüansları bilmeyen yapay zekâ, yanlış anlamalara yol açabilen metinler sunabilir.
Standartlaşma ve tekrarlar: Yapay zekâ metinleri birbirine benzer kalıplarda olabilir. Sıklıkla aynı kalıpları kullanan metinlerin etkisi azalabilir.
Nelere dikkat edilmeli?
Yapay zekâyı yazılı iletişimde kullanırken şu ilkelere dikkat edilmelidir:
Taslak olarak değerlendirin: Yapay zekâdan alınan metinler nihai değil, başlangıç noktası olmalıdır. Yönetici mutlaka metni gözden geçirmeli ve düzenlemelidir.
Kişiselleştirme yapın: Şirket kültürü, yöneticinin ses tonu ve duygusal dokunuşlar metne yansıtılmalıdır.
İletişim bağlamını göz önünde bulundurun: Konunun önemi, çalışanların duyarlılığı, zamanlama gibi etkenler metnin doğrudan kullanılmasını gerektiriyorsa yapay metin yeterli olmayabilir.
Gizlilik ve veri güvenliğine dikkat edin: Yapay zekâ araçlarına girilen bilgiler, gizlilik ilkeleriyle çelişmemelidir. Özellikle kişisel veri veya iç yazışmalar dikkatle ele alınmalıdır.
Şeffaf olun: Yapay zekâdan nasıl faydalandığınızı ve hangi bilgileri kullandığınızı açıklamak güven inşa eder.
Kişisel mesajlarda sınırlı kullanın: Araştırmalar, yapay zekânın daha çok teknik ve resmi yazışmalarda etkili olduğunu gösteriyor. Samimi, duygusal veya özel içerikli mesajlarda kullanım sınırlı tutulmalı.
Çıktıları dikkatle kontrol edin: Yanıltıcı bilgiler, jargon bolluğu ve ton hataları iletişim kazalarına yol açabilir. Metin her yönüyle kontrol edilmelidir.
…
Yapay zekâ, yöneticiler için güçlü bir yardımcı bir araç olabilir. Ancak bu yardım, insan dokunuşuyla birleştirildiğinde anlam kazanır. Aksi takdirde samimiyetsiz, ruhsuz ve güvensiz bir iletişim tarzına dönüşebilir.
Unutmamak gerekir ki insanlar hâlâ insan eliyle yazılmış metinlere daha fazla güvenir. Yapay zekâ metinleri içeriği ne kadar doğru olursa olsun, duygusal bağ ve güven eksikliğine yol açabilir. Bu sebeple bu tür metinler, mutlaka insan katkısıyla zenginleştirilmeli, kişiselleştirilmelidir.
(1)CEO’lar Yapay Zekâya Mesaj Yazdırırken Neden İki Kere Düşünmeli? HBR Türkiye, Haziran 2025.
RAŞİT YILDIRIM
Yönetim & Denetim Danışmanı