Psikolojik güvenlik: Korkmadan konuşabilmek
Danimarka’da çok uluslu bir şirket, yeni işe başlayan çalışanlarını şu sözlerle karşılıyor:
“Burası ‘hayır’ diyebilmek için güvenli bir alan.”
Bu yaklaşım, aileden başlayıp iş hayatına ve topluma yayılan hiyerarşik yapının oluşturduğu iletişim problemlerini aşmak için bilinçli bir tercih.
Çünkü bugün iş dünyasında başarıya giden yolun, çalışanların kendini rahatça ifade edebildiği bir ortamdan geçtiği artık çok daha net olarak biliniyor.
Bu ortamı mümkün kılan şeyin adı: Psikolojik güvenlik (1).
Psikolojik güvenlik nedir?
Harvard Üniversitesi’nden Prof. Amy Edmondson’ın tanımıyla psikolojik güvenlik; insanların fikirlerini, hatalarını, endişelerini ya da sorularını ifade etmekten çekinmediği, cezalandırılma korkusu taşımadığı bir çalışma ortamıdır.
Yani bir kişinin “bilmiyorum”, “katılmıyorum”, “ben farklı düşünüyorum” diyebildiği yerdir.
Bu iklim, ekiplerin birlikte öğrenmesini, gelişmesini ve yenilik üretmesini mümkün kılar.
Zekâ mı psikolojik güvenlik mi?
Google’da yapılan ve Project Aristotle adı verilen iki yıllık bir araştırmada, şirketlerin en başarılı 180 takımı incelendi.
Sonuç çarpıcıydı: Takımları başarılı kılan ne yüksek IQ, ne mükemmel eğitim geçmişi ne de uzun iş tecrübesiydi.
En belirleyici fark, takım içinde kurulan psikolojik güven ortamıydı.
En verimli ekipler, bireylerin birbirinden korkmadığı, soru sormaktan çekinmediği, hata yapmanın ayıplanmadığı ekiplerdi (1).
Güvenli ortamların ortak özellikleri
Psikolojik güvenliğin yüksek olduğu kurumlarda şunlar görülür:
- Kararlar ilgili taraflarla görüşülerek, istişare edilerek alınır.
- Açıklık ve şeffaflık esastır; zor konular rahatlıkla gündeme getirilir, tartışılır.
- Hatalar gizlenmez, öğrenme fırsatı olarak değerlendirilir.
- Çalışanlar fikir belirtmekten veya “bilmiyorum” demekten korkmazlar.
- Yöneticiler geri bildirime açıktır, savunmaya geçmezler.
- Eleştiriler kişiselleştirilmez, çözüm odaklıdır.
- İş birliği güçlüdür, yardım istemek olağandır.
- Yenilikler teşvik edilir.
- Farklı fikir ve geçmişler zenginlik olarak görülür.
- Risk almak tanımlı sınırlar içinde teşvik edilir.
Güvenin olmadığı ortamlarda ne olur?
Psikolojik güvenliğin olmadığı kurumlarda ise:
- Kararlar dar bir yönetici grubunca alınır.
- Çalışanlar fikir beyan etmekten çekinirler.
- Hata yapmak cezalandırılır ya da alay konusu olur.
- Sessizlik, kapalılık ve statükoculuk hâkimdir.
- Risk almaktan kaçınılır, değişimden korkulur.
- Suçlama kültürü yaygındır; sorunlar kişilerle özdeşleştirilir.
Güven ortamı nasıl oluşturulur?
Psikolojik güvenliği artırmak isteyen yöneticiler ve kurumlar şunları yapabilir:
- Karar süreçlerine çalışanları dahil etmek, özellikle sessiz kalanlara söz vermek.
- Şeffaflığı artırmak, sorunları açıkça konuşmak.
- Risk yönetimi sistemleri kurarak alt kademe yöneticilere yetki devretmek.
- Hataları cezalandırmak yerine, sebeplerini konuşmak ve ders çıkarmak.
- “Bu hafta ne öğrendik?”, “neyi farklı yapabiliriz?”, “hangi konularda hata yaptık?”, “hataları nasıl telafi edebiliriz?” gibi sorularla soru sorma kültürü oluşturmak.
- Düzenli ve olay bazlı çift yönlü geri bildirim alışkanlığı kazanmak.
- Psikolojik güvenlik seviyesini ölçmek ve geliştirmeyi hedeflemek.
…
Psikolojik güvenlik, sadece “nazik olmak” ya da “iyi geçinmek” değildir.
Bu kavram, yüksek performansın, yeniliğin ve sürdürülebilir başarının temel taşıyıcılarından biridir.
Kurumsallaşmayı hedefleyen şirketlerin, çalışanların konuşabildiğinden emin olması gerekir.
Çünkü insanlar fikirlerini açıkça söyleyemiyorlarsa ne öğrenme olur ne gelişim. Sadece suskunluk büyür.
(1) Gamze Nokay. Organizasyonunuz Psikolojik Açıdan Güvenli mi? HBR Türkiye, 24.06.2024.
RAŞİT YILDIRIM
Yönetim & Denetim Danışmanı